ÇOKLU ZEKA VE ÇEŞİTLİ ZEKALARI GELİŞTİRME YÖNTEMLERİ

Okullarımızda artık gerek öğrenciye yöneltme yapılırken, gerekse okul programlarında bireyin birçok farklı tür zekaya sahip olduğu düşüncesinden hareket ediliyor. Bu teorinin yaratıcısı Howard Gardner aynı zamanda bu zekaları geliştirmenin yöntemlerini de sunuyor. Aşağıda her bir zeka türünü, ve bunları geliştirme yolların liste halinde bulabilirsiniz.

SÖZEL DİLSEL ZEKA

Bol bol okuma, kompozisyon yazma.
Mizah dergileri okuma, ilginç olanları not etme.
Kelime oyunlarına dikkat etme.
Sözlükten rastgele sözcük öğrenme
Duyduğunuz deyimlerin listesini tutma, gün boyu duyduklarınızı etleme.
Mecazi anlamlara dikkat etme.
Konuşmada farklı tonların anlamı nasıl etkilediğine dikkat etme ve bunu kendi konuşmanızda ortaya koyma.
Çeşitli kartlara çeşitli konuları yazarak, birini çekip doğaçlama bu konuda konuşma.
İkna konuşmaları yapma.
Dilin gramerini iyi öğrenme.

MANTIKSAL MATEMATİKSEL ZEKA

Güncel hayatta gördüğünüz modellere dikkat etme. Ör : Belli bir anda trafik ne gibi bir model oluşturuyor? Doğal ve insan eliyle yaratılmış modellere dikkat etme. İnsanların belli giyinme biçimleri, saç stilleri, giysi renklerine dikkat etme. Duyulan seslere, belli konuşma biçimlerine dikkat etme.
Öncelikleri belirleme, sınıflandırma, tahmin etme, sorun çözme gibi alıştırmalar yapma, bunları kaydetme.
İlginç şeylerle ilgili hesaplar, ölçümler yapma. Ör : Garajın 3 günde ne kadar kazandığı, her gün evde ne kadar para harcandığı vs.
Etrafta görülen geometrik şekillerin uzunluğu, genişliği, derinliği hesaplama, ölçme.

GÖRSEL ZEKA

Resim, mimari tasarım, şekillere dikkat.
Çevredeki renklerin sizi nasıl etkilediğine dikkat etme.
Söylenenleri hayalinde film gibi canlandırma.
Benzerlik ve farklılıklara dikkat etme.
Notlarını resimlendirmeye çalışma.

İÇSEL ZEKA

Çeşitli duyguları gün içinde hissederken kendini dışarıdan gözlediğini varsaymak. Yargılamadan duygularını değerlendirmek.
Değişik düşünme türlerinize dikkat etmek. Ör : Sorun çözmeye yönelik düşünme, Enine boyuna düşünme, Hayal kurarak düşünme gibi… Hangi durumda hangi düşünme modelini kullandığınızı kaydetmek ve değerlendirip bunlardan gerekenleri geliştirmek.
Sıkıcı şeyler yaparken dikkat çabuk dağılır. Ör : Kuyrukta beklerken, masanızı düzenlerken, özellikle böyle anlarda kendinizdeki ve çevredeki her şeye dikkat etmek. Düşündüklerinize, fiziksel hareketlerinize, duygularınıza, ses, koku, görüntü ve tatlara dikkat etmek. Bunu bir farkında olma oyununa çevirmek.
Çok strese girdiğinizde durup derin bir nefes almak, kendinize gelmeye çalışmak. Nefes alış verişinize bir süre dikkat etmeniz sizi sakinleştirecektir.
Çeşitli topluluklarda veya toplantılarda insanların nasıl ilişki kurduğuna, ortamın kurallarına dikkat etmek.
Günün sonunda kendinizi sorgulamak :
Günün en önemli olayları nelerdi?
Hangi duyguları yaşadım?
Bu güne bir şeyler ekleyebilseydim veya çıkarabilseydim bu ne olurdu?
Bir yakınıma günümü bir cümleyle nasıl özetlerdim?
Bu gün bir film veya roman olsaydı, adı ne olurdu?

KİŞİLER ARASI (SOSYAL) ZEKA

Başkalarıyla konuşurken “Seni doğru anladığımdan emin olmak için konuştuklarımızı özetleyeyim” demek ve hata varsa düzeltmesini istemek. Böylece dinleme stratejileri geliştirebilmek.
Bir toplantıda çeşitli etkileşim modellerine dikkat etmek : Kim ne zaman konuşuyor? Aynı fikirde olduklarını ya da olmadıklarını göstermek için ne gibi sözlü – sözsüz ipuçları kullanıyorlar? Değişik görüş açıları neler?
Normaldı konuşmadığınız insanları gözlemek, neler hissettiklerini, nasıl yaşantıları olduğunu tahmin etmeye çalışmak ve fırsat çıktığında tahminlerinizin doğruluğunu kontrol etmek.
Film seyrederken veya güzel bir roman okurken ana karakterlerin yerine kendinizi koymak ve özellikle aynı görüşte olmadığınız konularda onların görüş açılarını yakalamaya çalışmak.
Etkili takım çalışması stratejilerini listelemek; örneğin, herkesin kendi üstüne düşeni yapması, uzlaşmaya istekli olma, birbirini cesaretlendiren ya da destekleyen bireyler, takımın hedeflerinin belli olması gibi…
Haftanın en az iki günü başka biriyle konuşurken onun beğendiğiniz özelliklerini, bir yönünü bulmaya çalışmak ve bunu ona söylemek. Bu yorumların diğer kişiyi nasıl etkilediğini dikkatle izlemek.
İyi yönleri görmeye, kötü yönleri göz ardı etmeye çalışmak.
Yazdığınız ya da yarattığınız bir şey hakkında insanlardan düşüncelerini dürüstlükle söylemelerini istemek. Onlar fikirlerini söylerken bu yorumları, sizin kendinizi geliştirmeniza yardımcı olacağını düşünmek. Karşılık olarak sadece biraz daha açıklama yapmaların istemek ve teşekkür etmek.

DOĞA ZEKASI

Çevrenizde hemen dikkatinizi çeken şeylerin ne olduğunu bulmak, renk, ses, koku, şekil ve tatlara göre nesneleri ayırt etmek.
Hayvanat bahçesine gitmek, kafanızda hayvanları gruplandırmak, bazılarını bir araya koymak.
Bitki yetiştirmek ve 3-4 günde bir izlemek. İlk filizlenme döneminde duygularınızı not etmek.
Bir hayvanla zaman geçirmek. Hayvanları inceleyerek tanımaya çalışmak. Ne tür alışkanlıkları var? Ne gibi tuhaf davranışları var? İnsana özgü özellikleri olsaydı ve onlarla konuşsaydınız ne söylemek isterdiniz?
Doğa yürüyüşüne çıkmak ve çevrenizdeki doğal ortamın duygularınız, düşünceleriniz, ruhsal yapınız üzerindeki etkilerini gözlemek.

MÜZİKSEL RİTMİK ZEKA

Seyrettiğiniz bazı programlara durumlarına uygun fon müziği düşünmek.
Çok sessiz olup çevredeki sesleri, müziği, ritimleri dinlemek. Daha sonra odanın dışından, sonra da binanın dışından gelen seslere dikkat etmek.
Yaptığınız konuşmalarda kendinizin ve karşınızdakilerin konuşma tonlarını, ritimlerini, hızlarını, yüksekliklerini izlemek. Daha sonra da konuşmanızı bilinçli olarak değişik tonlarda yapabilmek.
Daha kolay sorun çözmek amacıyla, ruh halinizi ya da duyarlılığınızı etkileyecek değişik türlerdeki müzikleri dinlemeyi denemek. Stres anında rahatlatıcı, yorgun olduğunuzda da enerji veren bir müzik dinlemek.

BEDENSEL – KİNESTETİK ZEKA

Gün içinde çeşitli zamanlarda durup tepkilerinize, stres anındaki beden duruşunuza, mutlu veya neşeli olduğunuz anlarda uzuvlarınıza, bedeninizin hissettiğine dikkat etmek.
Çeşitli yürüme türleri denemek. Örneğin, yavaş, düşünceli, canlı, enerji dolu, kararlı yürüyüş, sekerek, neşeli bir yürüyüş vs. Farklı türlerdeki bu yürüyüşlerin duygularınızı nasıl etkilediğine dikkat etmek.
Diğer insanlarla konuşurken “beden dillerine” dikkat etmek. Duruşlarına, el kol hareketlerine ve yüz ifadelerine bakmak. Bunlar söylediklerine ne tür mesajlar ekliyor? Diğer kişilerle iletişiminizi geliştirmek için kendi duruş stillerinizi, el kol hareketlerinizi ve diğer vücut dillerini bilinçli olarak değiştirip denemeler yapmak.
Gün boyunca rutin işleri yaparken durup vücudunuzun yaptığınız işin faırkında olmasını sağlamayı deneyin; örneğin işi yaparken ayaklarınızda neler hissediyorsunuz? Sonra, bu ayaklarınızın farkında olması durumunu muhafaza ederek yaptığınız işi sürdürün. Daha sonra tkerar durun. Ellerinizde neler hissediyorsunuz? Daha sonra hem ayaklarınızda hem ellerinizdeki farkında olma durumunu koruyarak işinizi sürdürün, ve diğer (boyun, bacak, sırt) bölümlere de dikkat edin.